مطلب نهم؛ قبض و بسط
هر سالکی در مدت سلوک خود دائماً به حالت قبض و بسط که بین ترس و امید است دچار می شود. زیرا اگر همیشه در حالت قبض بماند به بیماری یأس از رحمت الهی مبتلی می شود و اگر بسط او مدت دار شود دچار غرور خواهد شد.
کتاب شیخ عارف، ص 158
مطلب هشتم؛ حالات سالکین
سالکین از نظر ضعف و قوّت سه دسته اند:
دسته اول، کسانی اند که راه باطن را می پیمایند و دریچه ای از درون به روی ایشان باز می گردد، امّا وقتی که عوامل بازدارنده ای دست به دست هم دهد در حالی که از باطن روی گردان شده، متوقف شده و ادامه نمی دهند. حال سالکانی اینچنین نزد خداوند بدتر از حال سالکانی است که اصلاً با این راه آشنا نیستند.
مطلب هفتم؛ مراعات حقوق مردم
سالک در شئونات، امور و روابط دو طرفه ی روزانه اش با مردم که در زندگی فردی و اجتماعی او وجود دارد، بسیار با حق النّاس برخورد می کند.
مطلب ششم؛ آثار نیکی ها و بدی ها
سالک باید به این نکته توجّه کند، و آن ـ چنانکه در قرآن آمده ـ این است که کارهای نیک آثار و انوارش به هر گونه ای که باشد ده برابر می شود.
مطلب پنجم؛ پیدا شدن الهامات ربّانی
پس از عبور از مرحله ذکر لفظی به ذکر قلبی، سالک باید مترصّد واردات قلبی و منتظر الهامات ربّانی از روی جذب و انجذاب در مظانّش باشد و عنایات غیبی را بدون تلاش و سختی ببیند.
مطلب چهارم؛ اثر تنهایی، گرسنگی و سکوت
عادت نفس به خلوت و تنهایی، انس به خداوند و عالم غیب را به ثمر می نشاند و تفکر لطیف و معنادار همراه با گرسنگی و سکوت، زمینه را برای تحصیل معرفتی نورانی آماده می کند.
پیمودن راه خدا و طىّ مسیر عبودیّت و درمان أمراض قلبى، مشروط به مراعات ظرائف و دقائقى است که جز استاد خبیر مهیمن بر نفوس کسى نمى‌تواند از آن آگاه گردد، استاد، سیر سالک را سریع کرده و او را از وقوف در منازل و اشتغال به عجائب و شگفتى‌هاى آن باز مى‌دارد، و از برخى کریوه‌هاى صعب‌العبور که به تنهائى توان عبور از آن را ندارد عبور مى‌دهد. و سالکى که بر أساس ظنّ و گمان خود قدم در این راه بگذارد، در هیچ منزلى، از آفات و تبعات آن در أمان نیست.
مطلب سوم؛ اندیشیدن در امور کلی عالم
تفکر در کلیات دنیای طبیعت، سالک را از مشغول شدن به جزئیات باز می دارد.
پس اگر سالک دائماً در امور هستی و کلی مثل اندیشیدن در آفرینش آسمان و زمین و حقیقت نفس و مشابه آن از مسائل کلی طبیعت از فکرش کار بکشد، و این روش تفکّر را دأب و عادت خود قرار دهد، اینجاست که دیگر به خواسته های محدود نفس خود توجّه نمی کند.
